Kuruluşundan itibaren geçen 73 yılda üye sayısı 12'den 30'a çıkaran NATO, 9'ucu genişlemesi için İsveç ve Finlandiya'ya davet gönderirken, Ukrayna, Gürcistan ve Bosna Hersek yıllardır ittifaka üye olmak için bekliyor.
Madrid Zirvesi'nde Türkiye ile imzalanan üçlü muhtıra neticesinde İsveç ve Finlandiya'nın NATO üyeliğine davet edilmesiyle halihazırda 30 üyeli ittifakın yıllar içindeki genişlemesi gündeme geldi.
NATO'nun temelleri, Belçika, Hollanda, Lüksemburg, Fransa ve İngiltere'nin, İkinci Dünya Savaşı Brüksel Paktı altında kolektif savunma için bir araya gelmesiyle atıldı. Brüksel Paktı, bir sene sonra Amerika, Kanada, İzlanda, İtalya, Portekiz, Norveç ve Danimarka'nın da katılmasıyla birlikte yerini NATO'ya bıraktı.
NATO, 1949 yılında 12 ülkeyle kurulmuş oldu.
"Açık kapı" politikası izlediği için NATO, yıllar içinde 8 defa genişleyerek üye sayısını 30'a çıkardı.
İlk genişleme, Türkiye ve Yunanistan'ın 1952 yılında NATO'ya katılmalarıyla oldu. 1955 yılında o zamanki adıyla Federal Almanya, 1982 yılında İspanya ittifaka katıldı.
1999 yılında gelindiğinde Çekya, Macaristan ve Polonya, 2004 yılında Bulgaristan, Letonya, Litvanya, Estonya, Romanya, Slovakya ve Slovenya, 2009 yılında Arnavutluk ve Hırvatistan, 2017 yılında Karadağ NATO'ya girdi.
Son genişleme, 2020 yılında Kuzey Makedonya'nın katılımıyla oldu.
Süreç, İsveç ve Finlandiya örneğinde olduğu gibi, NATO müttefiklerinin ittifaka yeni bir ülkenin katılmasını kararlaştırması, bunu takiben de NATO'nun gönderdiği resmi davetle başlıyor.
Bundan sonra Brüksel'deki ana karargahta söz konusu ülkenin NATO'nun siyasi, yasal ve askeri şartlarını karşılayıp karşılamadığı, NATO üyeliğinin ekonomik, askeri, yasal, siyasi ve istihbaratla ilgili yükümlülüklerini yerine getirip getiremeyeceği müzakere ediliyor.
Sonraki adımda davet edilen ülke, NATO üyeliğinin şart ve yükümlülüklerini kabul ettiğini bildirdiği ve müzakerelerde kararlaştırılmışsa reform planını içeren niyet mektubunu NATO Genel Sekreterine gönderiyor.
NATO, Washington Antlaşması'na ilave katılım protokollerini hazırlıyor. Bu protokoller, NATO ülkeleri tarafından imzalanıyor.
NATO üyesi ülkeler tarafından kendi ulusal yasaları ve prosedürleri uyarınca onaylanması gerekiyor. Tüm üye ülkeler, kendi onay süreçlerini tamamladıktan sonra Washington Antlaşması'nı saklayan Amerika'ya yeni üyenin katılımını öngören protokolleri kabul ettiklerine dair bildirim yapıyor.
Bütün aşamalar tamamlanınca NATO Genel Sekreteri, yeni üyeyi ittifaka katılmaya davet ediyor.
Son olarak yeni üye de kendi ulusal yasal sürecini tamamlayarak katılım belgesini Amerika'ya teslim ediyor ve katılım süreci tamamlanıyor.
Ukrayna, Gürcistan ve Bosna Hersek bekliyor
Üç ülke 2000 yılından beri NATO'ya üyelik hedeflerini ifade ediyor. NATO, üç ülkenin de henüz gerekli şartlar ile yükümlülükleri karşılamaya hazır olmadığını bildiriyor.
2008 yılında Romanya'nın başkenti Bükreş'teki zirvede NATO, Ukrayna ve Gürcistan'ın gelecekte üye olacağı konusunda uzlaştı. O tarihten itibaren "ortak" olarak anılan bu ülkeler ile NATO iş birliği gelişti. İki ülke de NATO'nun operasyonlarına katılım sağlarken, NATO da bu ülkelerin savunma kapasitelerini artırmaları için destek veriyor.
Ukrayna ve Gürcistan'ın NATO üyeliği için herhangi bir tarih zikredilmiyor.
Aynı zirvede Karadağ ve Bosna Hersek ile "yoğunlaştırılmış diyalog" kurulmasına karar verilirken, Karadağ 2017 yılında NATO üyesi oldu Bosna Hersek ile ilgili henüz bir karar bulunmuyor.