Bursa Ulu Cami - Bursa
1396-1400 yılları arasında, Yıldırım Bayezid tarafından yaptırılan bu cami, Bursa şehir merkezinin kalbinde yer alır ve Osmanlı camileri arasında çok kubbeli anıtsal yapılarının ilk örneğidir. Bu yönüyle, sadece dini bir yapı olmanın ötesinde, Osmanlı mimarisinin gelişiminde de bir dönüm noktasıdır.
Mimari Özellikleri ve Yapım Süreci
Ulu Cami’nin inşaatına 1396 yılında Yıldırım Bayezid’in Niğbolu Zaferi sonrasında başlanmış ve 1400 yılında tamamlanmıştır. Yapının inşa edilmesindeki ana amaç, Osmanlı Devleti'nin güçlendiği dönemde Bursa'da büyük bir ibadet yeri inşa etmekti. Caminin yapımında, dönemin en ileri inşaat teknikleri ve mimari anlayışı kullanılmıştır. Toplamda 12 büyük köşe payesi üzerine oturan 20 kubbe bulunur ve bunlar caminin devasa büyüklüğünü ve ihtişamını vurgular.
İç Mekan ve Süslemeler
Ulu Cami, 55 x 69 metre ölçülerinde dikdörtgen bir plana sahip olup, toplam iç alanı 3.165 metrekareyi bulmaktadır. Türkiye'deki en büyük Ulu Cami olarak bilinen bu yapı, Osmanlı camilerinin mimari evriminde önemli bir yer tutmaktadır. Caminin içinde, kubbenin altında yer alan ve Osmanlı döneminin suya olan düşkünlüğünü yansıtan on altı köşeli bir şadırvan bulunmaktadır. Bu şadırvan, üç çanaklı fıskiyelerle suyu dağıtarak caminin iç mekanına görsel ve fonksiyonel bir katkı sağlamaktadır.
İç duvarlar, hattatların imzalarını taşıyan çok sayıda levha ile süslenmiştir. Cami içinde 87 levha halinde toplam 192 adet yazı bulunur ve bu yazıların büyük kısmı hattat Şefik Bey tarafından düzeltilmiş ya da yeniden yazılmıştır. Bu yazılar, caminin iç mekanını hem dini hem de sanatsal açıdan zenginleştiren önemli unsurlardır. Ayrıca, çok değerli saatler, şamdanlar ve Kur’an-ı Kerim'ler de caminin iç mekanını süsler.
Yavuz Sultan Selim’in Kâbe Örtüsü
Ulu Cami’nin en dikkat çeken özelliklerinden biri de, Kâbe’nin örtüsünün burada sergilenmesidir. Yavuz Sultan Selim, Mısır Seferi'nden sonra halife olduktan sonra, İstanbul’dan gönderilen yeni Kâbe örtüsünü almış ve eski örtüyü Bursa’ya getirtip Ulu Cami’ye hediye etmiştir. Bu örtü, siyah renkli olup, üzerine altın iplikle yazılmış ayetlerle bezeli bir sanat eseridir. Yüzyıllar boyunca kararmadan kalmış olan örtü, caminin rutubetinden ötürü günümüzde ayetlerin sadece parlak ışık altında görülebildiği bir duruma gelmiştir.
Minber ve Mihrap
Ulu Cami’nin minberi, Osmanlı sanatı açısından oldukça önemlidir. Ceviz ağacından yapılmış olan bu minber, günümüze kadar sağlam bir şekilde gelebilmiş ve üzerinde yer alan kitabe, caminin 1400 yılında tamamlandığını belirtmektedir. Minber, 1379 tarihli Saruhanlı İshak Bey’in Ulu Camii minberini yapan Antepli Hacı Mehmet b. Abdülaziz el Dukki’nin eseridir. Minberin üzerine işlemeler, Osmanlı sanatının geçiş dönemini yansıtır ve bu eser, sanat tarihinde büyük bir yer tutar.
Caminin mihrap ise 1751 yılında tamamlanmış ve zarif istalaktitlerle süslenmiştir. Mihrap ve minber arasındaki ilişki, caminin iç mekânındaki sanatın ne denli yüksek bir düzeyde olduğunu gösterir. Özellikle mihrapta yer alan sekiz sıraya düzenlenmiş istalaktitler ve dış köşelerdeki kum saati biçimli sütunceler, yapının zenginliğini ve zarifliğini ortaya koyar.
Cami Avlusu ve Şadırvanlar
Bursa Ulu Cami’nin avlusunda üç şadırvan bulunur. Osmanlı Devleti’nin erken dönemlerinde Türklerin suya olan ilgisinin yansıması olarak, şadırvanlar sadece birer su kaynağı değil, aynı zamanda caminin sosyo-kültürel ve dini anlamını pekiştiren unsurlardır. Ulu Cami’nin avlusundaki şadırvanların suyu, 16 köşeli havuz ve üç çanaklı fıskiyelerden sekiz kol halinde dağılır. Bu tasarım, hem görsel hem de fonksiyonel açıdan caminin iç mekanındaki su motiflerini tamamlar.
Restorasyon ve Onarımlar
Cami, Osmanlı İmparatorluğu’nun çeşitli dönemlerinde tahribatlara uğramış ancak sürekli olarak restore edilmiştir. Özellikle Timur istilasında büyük zarar gören cami, 1855 depremi sonrasında kapsamlı bir restorasyona tabi tutulmuştur. Günümüzde ise orijinal yapısının çoğu korunarak, ziyaretçilere Osmanlı mimarisinin ve kültürünün derinliklerini keşfetme imkanı sunmaktadır.
Ulu Cami’nin Kültürel ve Dini Önemi
Bursa Ulu Cami, sadece bir ibadet yeri olmanın ötesinde, Osmanlı İmparatorluğu’nun güçlenmesinin ve kültürel mirasının simgelerinden biridir. İlk namazını, aralarında Yıldırım Bayezid ve Emir Sultan’ın da bulunduğu cemaatle Somuncu Baba’nın kıldırmış olması, caminin tarihi ve dini önemini daha da artırmaktadır. Bu cami, Osmanlı İmparatorluğu’nun manevi mirasının günümüze ulaşmasında kritik bir rol oynamıştır ve hala her yıl binlerce yerli ve yabancı turistin ilgisini çekmektedir.
Kaynak: Bursa Valiliği, Bursa İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü Bursa Gezilecek Yerler
