Bursa'nın Karacabey ilçesinde longozda (su basar ormanları), oluşturdukları gübre toplarını yuvarlamalarıyla bilinen, doğaya katkıları, beslenme ve yön bulma becerileriyle dikkati çeken gübre böceğinin (Scarabaeus sacer) korunması için çeşitli çalışmalar yapılıyor.
Marmara Denizi kıyısında Karacabey Longozu, yakın kırsal mahallelerin sakinlerine ait yerli ırk inekler, mandalar ve küçükbaş hayvanlar için önemli bir beslenme alanı olma özelliği taşıyor.
Bu hayvanların dışkıları longozda yaşayan, arkeolojik kazılarda kutsal kabul edildikleri eski Mısır döneminden kalma mumyaları bulunan, beslenme ve yön bulma becerileriyle dikkati çeken gübre böceklerinin en temel besin kaynaklarını oluşturuyor.
Gübrelerden koparıp milimetrik küreler haline getirdikleri topları longozdaki toprak yollarda arka ayaklarıyla yuvarlayarak yuvalarına götüren gübre böcekleri, bölgeye gelen ziyaretçilerin de ilgisini çekiyor. Topları yuvarlayan böcekleri görenler, onları gözlemleyip fotoğraflıyor.
Longoz alanına Karacabey Belediyesince konulan tabelalarda, gübre böceklerine zarar verilmemesi konusunda görsellerle uyarıda bulunuluyor, bölgeye zaman zaman giden belediye görevlileri ziyaretçilere uyarılar yapıyor.
Doğayı, çevreyi, tahrip edilmeden gelecek nesillere aktarma sorumluluklarının olduğunu, "Biz bir farkındalık oluşturmak istedik. Buradaki canlı türlerine dikkati çekmek istedik.
Vatandaşlarımızın bilerek veya bilmeyerek bunlara zarar vermemesini sağlamak istedik. Bu çerçevede de ormanın belirli köşelerine tabelalar yerleştirdik."
Ali Özkan, gübre böceklerinin longozun en ilgi çeken unsurlarından olduğunu dile getirdi.
Arıların bal yapmak için uğraşması gibi bu hayvanların da devamlı toprakla haşır neşir olduğunu söyleyen Ali Özkan, şöyle devam etti:
"Tohumlamayı sağlıyorlar. O pisliklerdeki tohumları bir yerden alıyorlar ve ormanın başka köşelerine götürüyorlar, orada doğal bir tohumlama faaliyeti icra ediyorlar.
Yine toprağı karıştırarak havalanmasını sağlıyorlar. Büyükbaş ve küçükbaş hayvanların pislikleriyle çalıştıkları için burada nahoş görüntülerin ortaya çıkmamasını sağlıyorlar. Longoza gelen vatandaşlar bu böceklerin mekanizmasını bıkmadan usanmadan keyifle saatlerce gözlemle imkanı buluyorlar."
Yer çekimi, açı, ayın ve yıldızların etkisiyle yönünü belirleyebiliyor
Gübre böcekleri konusunda çeşitli araştırmaları bulunan Harran Üniversitesi Ziraat Fakültesi Bitki Koruma Bölümü Öğretim Üyesi Prof. Dr. Emine Çıkman da bu böceklerin doğal yaşamdaki işlevine dair bilgi verdi.
Bu böceklerin 30 bin kadar türünün olduğunu, bunların 7 bininin dışkıyla beslendiğini, özellikle uygun iklim koşullarında ve hayvancılık yapılan bölgelerde toplu yaşadıklarını söyledi.
Bu böceklerin beslendikleri hayvan dışkısını gübre topları haline getirdiğini ve başları doğuya dönük olacak şekilde arka bacaklarıyla yuvarlayarak yuvalarına götürdüklerini bildirdi.
"Gübre toplarını, yer çekimi kuvvetini, kozmik ışınları hesaplayarak en az iş gücüyle büyük bir efor sarf ederek yuvalarına götürüyorlar.
Gübre böcekleri topları taşırken oluşturdukları açıları bile hesaplayabilme özelliğine sahiptirler. Hatta yönlerini bulmak için güneş, yıldız, ay gibi göksel cisimlerin de etkisi altındadırlar.
Bütün böcek türleri için değil, bazıları daha baskın olmak üzere bu gübre böcekleri için de öyle yönlerini belirmek için ayı hatta samanyolu galaksisini bile kullanabilme özelliğine sahiptirler. Kesinlikle yer çekimi, açı, ayın ve yıldızların etkisiyle yönlerini ve bütün aktivitelerini belirleyebilme özelliğine sahiptirler."
Prof. Dr. Emine Çıkman, gübre böceğinin boyundan büyük hale gelen ve ağırlaşan topları yuvasına götürebilmek için aynı türden başka bir bireyle iş birliği yaparak denge noktası oluşturduğunu, bunu yaparak iş gücü ve ekonomiden tasarruf sağladıklarını belirtti.
Muhteşem canlılardır
"Yuva kazıcılar ayrı, gübre topunu yapanlar ayrı bireylerdir. Yuvanın bütün sıcaklığını, nemini, radyoaktif maddeyi, her şeyini ayarlayarak tüneli kazarlar. Dişi bireyler çiftleşmeden sonra yumurtalarını o toplar içinde oluşturdukları odacıklara bırakır.
Yuvalarında gübre toplarına yerleştirdikleri yumurtalar larva olunca tekrar o minik topları arka bacaklarıyla suya götürürler, topları yıkarlar ve larvalar çıkar.
Bu böcekler, hayvan dışkılarındaki birçok tohumun yayılmasını sağlar. Bu böcekler olmazsa dışkıların parçalanması çok önemli bir sorun haline gelir. Hayvanların dışkılarıyla birçok tohum, besin elementleri, vücut için zararlı olan bakteriler, virüsler ve diğer canlılar dışarı atılır.
Gübre böcekleri gübre toplarını yuvasına getirir, yer ve toprağa gömer. Yerken de kendi vücudunda işler. Besin elementinin azot, fosfor, potasyum, makro ve mikro elementlerini toprağa gömerek bitkilerin iyi gelişimini sağlar, daha kaliteli ürün almasını sağlar, toprağı zenginleştirir. Muhteşem canlılardır."
Bu böceklerin özellikle Mezopotamya uygarlığı için önemli olduğunu, "Mısır uygarlığına baktığımızda, piramitlere gittiğimizde de gördüm, piramitlerin üzerinde hatta birçok mumyada bu gübre böceklerinin resmini görebilirsiniz.
Neden bunu resmetmişler, çizmişler? Bunlar yoktan var olmayı, hayatta yeniden dirilişi belirlemektedir. Bunlar da o zamandan beri bunu bildiği için her önemli şeye bunu resmetmişler. Hatta Firavun Tutankhamun'un da kalbinin üzerinde bunu görebilirsiniz."
